Soms kun je er even niet zijn voor je naaste. Misschien wil je op vakantie, moet je zelf naar het ziekenhuis of heb je wekelijks een moment voor jezelf nodig. Maar wie neemt dan de zorg over? Met respijtzorg of vervangende zorg zorgt iemand tijdelijk voor jouw partner, ouder, kind of buur. Zo krijg jij de ruimte om op te laden, terwijl je naaste goede zorg ontvangt.
Respijtzorg betekent letterlijk: zorg die even wordt overgenomen. Het is een tijdelijke vervanging van de mantelzorger door een professional, vrijwilliger of zorginstelling. Hierdoor krijgt de mantelzorger de ruimte om bij te tanken of andere zaken te regelen, terwijl de zorgvrager de juiste ondersteuning blijft ontvangen.
Respijtzorg kan er heel verschillend uitzien. Soms gaat het om een paar uur per week, waarin iemand de zorg thuis overneemt. In andere gevallen kan het gaan om een paar dagen logeeropvang. Belangrijk is dat het zowel de mantelzorger als de zorgvrager verlichting biedt:
Respijtzorg wordt vaak gezien als een belangrijke manier om mantelzorg duurzaam vol te houden. Het kan voorkomen dat mantelzorgers overbelast raken en uiteindelijk helemaal uitvallen.
De eerste stap in het regelen van respijtzorg is erkennen dat je ondersteuning nodig hebt. Veel mantelzorgers vinden dit lastig, omdat ze het gevoel hebben dat ze de zorg helemaal zelf moeten dragen. Toch is het belangrijk om tijdig aan te geven waar je tegenaan loopt.
Een goed startpunt is om dit bespreekbaar te maken bij je huisarts, wijkverpleegkundige, WMO-loket van de gemeente of mantelzorgmakelaar. Zij zijn vaak de eersten die samen met jou kunnen kijken naar de mogelijkheden. Ook kan het waardevol zijn om het onderwerp te bespreken binnen de familie of met de persoon voor wie je zorgt, zodat duidelijk wordt wat er nodig is en hoe iedereen zich daar goed bij voelt.
Respijtzorg is maatwerk. Het kan op verschillende manieren worden ingevuld, afhankelijk van de situatie en de wensen van de zorgvrager en de mantelzorger:
Dagopvang of dagbesteding: de zorgvrager gaat een of meerdere dagen per week naar een locatie waar activiteiten en begeleiding worden geboden. Dit biedt structuur, sociale contacten en een zinvolle daginvulling. Voor de mantelzorger ontstaat er ruimte voor werk, huishouden of ontspanning.
Logeeropvang: de zorgvrager verblijft tijdelijk in een logeerhuis, zorginstelling of verpleeghuis. Dit kan gaan om een paar dagen, een weekend of zelfs een aantal weken. Dit is vaak een goede oplossing wanneer de mantelzorger zelf op vakantie wil of langere tijd rust nodig heeft.
Respijtzorg thuis: een professional of vrijwilliger komt bij de zorgvrager thuis om (een deel van) de zorg over te nemen. Dit kan variëren van het helpen bij persoonlijke verzorging tot het houden van gezelschap of het begeleiden bij activiteiten. Zo kan de mantelzorger met een gerust hart de deur uit.
Vrijwillige respijtzorg: sommige mantelzorgorganisaties werken met vrijwilligers die op vaste momenten ondersteuning bieden. Dit kan een laagdrempelige manier zijn om respijtzorg in te zetten en om extra sociale contacten voor de zorgvrager te creëren.
Respijtzorg kan op verschillende manieren vergoed worden. Het is belangrijk om goed te onderzoeken welke regelingen in jullie situatie van toepassing zijn:
Het regelen van respijtzorg kost vaak tijd. Niet elke vorm van opvang is direct beschikbaar en er kunnen wachtlijsten zijn. Daarom is het verstandig om hier vroeg mee te beginnen en samen met de betrokken zorgverleners te kijken welke oplossingen aansluiten bij de zorgvraag en de persoonlijke situatie.
Ook kan het prettig zijn om respijtzorg stap voor stap in te zetten. Bijvoorbeeld door te starten met een dagopvang of een middag ondersteuning thuis, en dit later uit te breiden naar logeeropvang of structurele ondersteuning. Op die manier kun je rustig wennen aan de nieuwe situatie.
Het regelen van respijtzorg kan best ingewikkeld zijn, omdat er veel verschillende regelingen en instanties bij betrokken zijn. Een mantelzorgmakelaar kan hierbij ondersteunen. Deze specialist helpt om de juiste weg te vinden binnen de zorg, wet- en regelgeving en financiële mogelijkheden. Ook neemt een mantelzorgmakelaar veel regelwerk uit handen, waardoor er voor jou als mantelzorger meer overzicht en rust ontstaat.
Respijtzorg is geen luxe, maar een noodzakelijke ondersteuning om mantelzorg vol te houden. Het zorgt ervoor dat je als mantelzorger niet overbelast raakt en dat je de zorg met liefde en energie kunt blijven geven. Door tijdig het gesprek aan te gaan en de juiste stappen te zetten, kun je ervoor zorgen dat respijtzorg goed aansluit bij zowel jouw behoeften als die van degene voor wie je zorgt.